بیش فعالی و کمبود توجه

اختلال کاستی توجه - بیش فعالی
 attention-deficit/hyperactivity disorder
 
ملاک های تشخیصی
 (1)الگوی مداوم بی توجهی و / یا بیش فعالی - تکانشگری که در عملکرد یا رشد اختلال ایجاد میکند، به صورتی که با (۱) و / یا (۲) مشخص می شود:
 

1. بی توجهی : شش نشانهٔ زیر (یا تعداد بیشتر) دست کم به مدت ۶ ماه تا حدی ادامه می یابند که با سطح رشد ناهماهنگ هستند و بر فعالیتهای اجتماعی و تحصیلی / شغلی تأثیر متغی می گذارند:
2. توجه: نشانه ها صرفاً جلوهٔ رفتار نافرمانی، لجبازی، خصومت، یا ناتوانی در درک کردن تکالیف یا دستورالعمل ها نیستند. برای نوجوانان بزرگتر و بزرگسالان (۱۷ ساله و بالاتر) حداقل پنج نشانه ضروری است.

 

• اغلب نمی تواند به جزئیات توجه دقیق کند یا در تکالیف درسی، در محل کار، یا هنگام فعالیتهای دیگر اشتباهات بی دقت می کند (مثلاً جزئیات را نادیده میگیرد یا از دست می دهد، کار بی دقت است(.
• اغلب در حفظ کردن توجه در تکالیف یا فعالیتهای بازی مشکل دارد (مثلاً در متمرکز ماندن هنگام سخنرانی ها، گفتگوها یا روخوانی طولانی مشکل دارد(.
• اغلب به نظر میرسد که وقتی مستقیماً با او صحبت می شود گوش نمی دهد (مثلاً به نظر می رسد که ذهن جای دیگر است، حتی در غیاب هرگونه حواسپرتی واضح(.
•  اغلب، دستورالعمل ها را دنبال نمیکند و نمی تواند تکالیف درسی، کارهای عادی و روزمره، یا وظایف را در محل کار کامل کند (مثلاً تکالیف را شروع میکند، اما به سرعت تمرکز خود را از دست می دهد و به راحتی از موضوع منحرف می شود(.
• اغلب در سازمان دادن به تکالیف و فعالیت ها مشکل دارد (مثلاً به سختی می تواند تکالیف پشت سرهم را مدیریت کند؛ به سختی می تواند لوازم و متعلقات را منظم نگه دارد؛ کار، آشفته و نامنظم است؛ مدیریت زمان نامناسب دارد؛ نمی تواند موعدها را برآورده کند(.
• اغلب از پرداختن به تکالیفی که به تلاش ذهنی مداوم نیاز دارند اجتناب می کند، از آنها بیزار است، یا مایل به انجام دادن انها نیست (مثل تکالیف درسی یا تکالیف خانگی؛ در راه نوجوانان بزرگتر و بزرگسالان، آماده کردن گزارشها، پر کردن فرمها، بازبینی مخ طولانی(.
• اغلب لوازم لازم برای تکالیف و فعالیت ها را گم می کند (مثل لوازم مدرسه، مدادها، کتابها ابزارها، کیف ها، کلیدها، دفترچه، عینک، تلفنهای موبایل(.
• اغلب به وسیلهٔ محرکهای نامربوط به راحتی حواسپرت می شود (در مورد نوجوانان به .)و بزرگسالان، می تواند افکار نامربوط باشد.
• اغلب در فعالیتهای روزمره فراموشکار است (مثل انجام دادن کارهای روزمره فرمان، پی فرمان کسی رفتن؛ در مورد نوجوانان بزرگتر و بزرگسالان جواب دادن به تلفن، پرداختن صورت حساب ها، سر قرار حاضر شدن(.
• بیش فعالی و تکانشگری: شش نشانهٔ زیر (یا تعداد بیشتر) دستکم به مدت تا ۶ ماه ادامه می یابند که با سطح رشد ناهماهنگ هستن و بر فعالیت های اجتماعی و تحصیلی / شغلی مستقیماً تأثیر منفی می گذارند.

 
توجه : نشانه ها صرفا جلوهٔ رفتار نافرمانی، لجبازی، خصومت، یا ناتوانی در درک کردن تکالیف یا دستورالعمل ها نیستند. برای نوجوانان بزرگتر و بزرگسالان (۱۷ ساله و بزرگتر) حداقل پنج نشانه ضروری است.
 

• اغلب دست ها و پاها بی قرارند و در صندلی خود وول می خورد.
• در موقعیت هایی که نشسته ماندن انتظار میرود، اغلب صندلی خود را ترک میکند (مثلاً محل خود را در کلاس، اداره یا محل کار دیگر یا موقعیتهای دیگری که باقی ماندن در محل ضرورت دارد، ترک میکند(.
• اغلب در موقعیت های نامناسب، می دود یا از چیزها بالا میرود. (توجه : در نوجوانان یا بزرگسالان، ممکن است به احساس بی قراری محدود باشد(.
• اغلب نمی تواند ساکت بازی کند یا به فعالیت های اوقات فراغت بپردازد.
• اغلب «در حال جنب و جوش» است، طوری عمل می کند گویی (( موتوری او را به حرکت وامی دارد» (مثلاً نمی تواند برای مدت طولانی آرام باشد یا از آرام بودن ناراحت است، مثل زمانی که در رستوران یا جلسات است؛ ممکن است دیگران احساس کنند که او بی قرار است یا به سختی می توان پا به پای او رفت(.
• اغلب بیش از اندازه صحبت می کند.
• اغلب قبل از اینکه سؤالی کامل شده باشد پاسخ را از دهان می پراند (مثلاً جملات افراد را کامل می کند؛ نمی تواند در گفتگو منتظر نوبت بماند(.
• اغلب منتظر نوبت ماندن برایش دشوار است (مثل زمانی که در صف منتظر است(.
• اغلب مزاحم دیگران می شود(برای مثال، وسط گفتگوها، بازی ها، یا فعالیت ها می پرد؛ ممکن است از لوازم دیگران بدون اجازه گرفتن استفاده کند؛ در مورد نوجوانان و بزرگسالان، ممکن است مزاحم کار دیگران شود(.

 
 (2) چند نشانهٔ بی توجهی یا بیش فعال- تکانشگری قبل از ۱۲ سالگی وجود دارند.
 (3)چند نشانهٔ بی توجهی یا بیش فعالی - تکانشگری در دو موقعیت یا بیشتر وجود دارند (مثلاً در خانه، مدرسه، یا محل کار؛ با دوستان یا خویشاوندان؛ در فعالیتهای دیگر(.
 (4) دلیل روشنی وجود دارد مبنی بر اینکه نشانه ها در عملکرد اجتماعی، تحصیلی، یا شغلی اختلال ایجاد میکنند یا کیفیت آن را کاهش می دهند.
 (5)نشانه ها منحصراً در طول دورهٔ اسکیزوفرنی یا اختلال روانپریشی دیگر روی نمی دهند و اختلال برای دیگری (مثل اختلال خحلقی، اختلال اضطرابی، اختلال تجزیه ای، اختلال شخصیت،مسمومیت یا ترک مواد) آنها را بهتر توجیه نمی کند.
منبع   DSM_5


گردآورنده: افسانه امیری- کارشناس ارشد روانشناسی بالینی