وسواس

 

وسواس چیست؟
بیماری وسواس که نام علمی آن اختلال وسواس فکری و عملی است به اختلالی گفته می شود که با افکار و اعمال تکرار شونده همراه است. شدت این افکار و اعمال وسواسی به اندازه ایست که وقت گیر بوده و با اختلال در عملکرد کلی زندگی افراد همراه است و با وجود اینکه  فرد به بی معنی بودن این افکار واقف است اما هم چنان ایجاد پریشانی می کنند و فرد  نمی تواند جلوی ورود آنها به ذهنش را بگیرد. در مورد افکار وسواسی باید  دانست که افراد مبتلا با سه عامل آزاردهنده سمج و مزاحم دست به گریبان هستند این عوامل عبارت اند از :
1-افکار وسواسی
 2- تصاویر وسواسی
 3- تکانه های وسواسی

       1.محتوای افکار وسواسی بیشتر شامل موضوعاتی آزاردهنده ، متناقض یا حتی بی معنی در مورد کثیفی /آلودگی ، شک و تردید ،اعمال غیر قابل قبول جنسی ، مذهب،نظم و ترتیب ،تقارن و دقت ، نگرانی های جسمی/سلامتی/ترس از مرگ عزیزان است. به طور مثال:

-نکند نجاست به من سرایت کرده ؟
-نکند در صورت ترشح خون و انتقال آن تمام محیط پیرامون من نجس شده باشد؟ یا بیماری مهلکی به من سرایت کند؟
-نکند هنگام اجابت مزاج ، به درستی طهارت نکرده باشم؟ یا با ترشح ادرار باعث شود که نجس شوم؟
-چون این اشیا را لمس کردم ممکن است به انواع به انواع میکروب ها و ویروس ها آلوده شده باشم؟
-در حین لباس پوشیدن چون لباس هایم با کف اتاق تماس پیدا کرد پس آلوده شده ام.
-در حین عبور از معابر شلوغ چون آلوده به میکروب هستند ممکن است بیمار شوم.
-در صورت قرار گرفتن در امکان عمومی مثل بیمارستان ها، سرویس های بهداشتی و .. حتما بیمار خواهم شد و آلودگی بمن سرایت خواهد کرد.
-اگر در حالی که دست هایم را خشک نکرده ام به پریز های برق یا کنترل تلویزیون یا تلفن همراهم دست بزنم حتما بیمار خواهم شد.
-اگر افراد بلافاصله بعد از برگششتن به منزل خود و لباس هایشان را نشویند و وارد محیط خانه شوند حتما بیمار خواهیم شد.
-اگر از مواد غذایی غیر طبیعی استفاده کنم و یا از مواد غذایی که مراحل تهییه آن را از نزدیک ندیده ام استفاده کنم آلودگی بمن سرایت خواهد کرد.

-نکند در هنگام خرید چیزی از محتویات کیفم به روی زمین افتاده باشد یا حین خرید کردن به چیزی برخورد کرده ام و به صاحب فروشگاه آسیب زده ام.
-نکند نمازم را درست نخوانده ام؟
-نکند هنگام گرفتن غسل دقت نکرده ام و واجباتم را درست ادا نکرده ام؟
-نکند درب ماشین یا منزل را نبسته ام.
-نکند دیگران در مورد من بد قضاوت کنند و منظور من را درست نفهمیده باشند؟
-نکند فرم درخواست را به درستی پر نکرده باشم؟
-نکند گزارش پایان کار را قبل از ارایه به مقام مافوق به درستی و به دقت تکمیل نکرده باشم؟

-اگر سمت راست بدنم چیزی را لمس کرد باید با طرف چپ بدنم هم آن را لمس کنم.
-شماره های فرد یا زوج یا عدد بخصوصی مثلا 14 اضطراب آور است.
-وقتی وارد جایی می شوم باید خطوط دیوار،ستون ها،تعداد سرامیک ها را به دقت ارزیابی کنم
-باید حواسم به تمام جزییات باشد نکند چیزی از قلم بیوفتد
-باید اشیا با دقت و زاویه خاصی در جای خود قرار گیرند.
-باید هنگام نظافت وسایل حواسم به تمام زوایا و قراین آنها باشد.
-باید سعی کنم پلاک های ماشین های مختلف یا ماشین به خصوصی مثلاً پراید های سفید را بخوانم یا به خاطر بسپارم.

-توهین به مقدسات و تکرار افکار توهین آمیز مذهبی
-تکرر افکار آزاردهنده ای پیرامون عذاب ،عقوبت، عدم انجام صحیح اعمال مذهبی که فرد را مستوجب سخت ترین مجازات ها می کند به طور مثال:
-نکند مرتکب کاری شوم که مستوجب عذاب جهنم شوم؟ نکند تصمیم درستی نگرفته ام که رضای خدا را در پی داشته باشد از همین روی مورد خشم خداوند واقع شوم. نکند با کارهایم خدا را رنجانده ام؟ نکند گناه کبیره ای مرتکب شدم؟

-نکند به بیماری سختی مبتلا شده ام نکند در آینده سرطان بگیرم ؟ نکند مبتلا به MS شده ام؟
-نکند عزیزانم بمیرند؟ نکند پدرم/ مادرم/ همسرم/ فرزاندم بمیرند؟
-نکند پوستم خراب شود؟
-نکند چاق و یا خیلی لاغر شوم؟

-نکند عمدا با فردی به منظور اهداف جنسی ارتباط برقرار کرده ام ؟
-افکار مزاحمی پیرامون نگاه کردن به اندام های جنسی دیگری
-افکار مزاحمی پیرامون تجسم برهنگی افراد
-افکار مزاحمی پیرامون برقراری رابطه جنسی غیر قابل قبول با افراد

       2. ​تصاویر وسواسی: 
​تمام افکاری که در بالا به آنها اشاره شد می توانند به صورت تصاویر به ذهنتان خطور کنند. مثلا تصویر یک بیمار مبتلا به MSو یا سرطان یا صحنه دلخراش یک تصادف، صحنه لحظات پایانی عمر عزیزان، تصاویر نامناسب و شیطانی در مذهب (به گونه ای که مثلا صورت فرد مقدسی را به شکل توهین آمیزی مشاهده کنید)صحنه ی یک بیماری شدید عفونی و ..

       3. تکانه های وسواسی:تفاوت تکانه های وسواسی با افکار وسواسی در این است که افراد مبتلا در موقعیت های خاصی که قرار می گیرند افکار مرتبط با آن موقعیت به سراغشان می آید. مهم ترین آزاری که برای افراد وسواسی دارد ترس از آسیب زدن و انجام کاری است که منجر به صدمه دیدن دیگری می شود. به طور مثال در حالیکه با چاقوی آشپزخانه در حال بریدن گوشت هستند این فکر به سراغشان می آید که "نکنه با این چاقو همسرم را بکشم؟" یا هنگام عبور  از پله ها این فکر آزاردهنده را تجربه می کنند که"نکنه همراهم را از پله ها پرت کنم؟" یا هنگام رانندگی "نکنه کسی را با ماشین زیر گرفته ام؟".

معمولا با میل شدید برای انجام آیین ها همراه است ؛ به گونه ایی که فرد احساس می کند کنترل ارادی اش بر آن کارهارا از دست داده یا کاهش یافته است. شستشو،وارسی ،رفتارها یا عادات تکراری که به شیوه خاصی انجام می شود،منظم کردن و ترتیب دادن،احتکار و اعمال ذهنی نمونه های از این دست هستند. رفتار های تکراری (مثل شستن ،وارسی کردن و نظم و ترتیب دادن) یا اعمال ذهنی (مثل دعا خواندن های وسواس گونه،شمارش و تکرار عبارات تکراری)هستند که برای کاهش اضطراب یا جلوگیری از برخی پیامد هایی که افراد از وقوع آنها می ترسند انجام می شود تصور کنید مواقعی را که ساعت ها در حمام مشغول نظافت کردن هستید،یا پس از لمس  کردن دستگیره میل شدیدی به شستن دستهایتان داشته اید و مکررا این کار را انجام داده اید، یا هر بار بعد از خروج از خانه بازگشتید و از بسته بودن درب منزل و خاموش بودن اجاق گاز اطمینان حاصل کردید و این کار را به دفعات تکرار کردید. یا مواردی که خودرا ملزم به تکرار کلمات یا عبارات خاصی می دیدید و گمان می کردید اگر این کار را نکنید حتما اتفاق بعدی خواهد افتاد مثلا اگر سه بار دعای خاصی را نخوانید پدرتان می میرد، یا اگر چیزی را یکبار بردارید حتما فاجعه ای رخ می دهدت برای همین مثلا کتاب مورد نظرتان را از قفسه کتاب بر می داشتید آن را دوباره سر جای خود می گذاشتید و این کار را به تعداد دفعاتی که گمان می کردید باید انجام می دادید تا نهایتن بتوانید آن را از قفسه برداشته و استفاده کنید.
 آنچه در بالا اشاره شد تنها نمونه هایی از وسواس های عملی است انواع دیگری از وسواس های عملی نیز وجود دارد مانند :
اطمینان طلبی: مواقعی که افراد برای حصول اطمینان از انجام درست کاری به تایید دیگری احتیاج دارند و سوالی را بارها و بارها تکرار می کنند تا در خصوص جواب اطمینان حاصل کنند.
باید توجه داشت دامنه نشانه های وسواس بسیار گسترده است و ما در اینجا به چند مورد آنها اشاره کرده ایم. تظاهرات بالینی وسواس در نگاه اول در مقایسه با سایر اختلالات،کاملا گوناگون و متفاوت به نظر می رسد. اما علیرغم این تفاوت ظاهری ، انواع افکار و اعمال وسواسی کلیشه ای و نسبتا یکسان هستند. مثلا افکار وسواسی آلودگی با اعمال وسواسی شستشو همراه هستند، افکار وسواسی آسیب، مذهبی، و جنسی با اعمال وسواسی وارسی همراه هستند یا افکار وسواسی تقارن،نظم، و ترتیب و اطمینان را که اعمال وسواسی شمارش ، تکرار و وارسی را به دنبال خود دارند.
علاوه بر این افراد مبتلا به وسواس چندین فکر و عمل وسواسی دارند . این انواع کلی افکار و اعمال وسواسی نسبتاُدر بین فرهنگ های مختلف یکسان است.گرچه محتوای افکار وسواسی ظاهراً وابسته به فرهنگ و زمینه افراد می باشد.
اما در نهایت آنچه متخصصین و بیماران وسواسی بر سر آن اتفاق نظر دارند این است که مجموع این افکار و رفتارهای وسواسی برای افراد آزاردهنده هستند و باعث اختلال در روند زندگی آنها می شوند. همانطور که مشخص است ما با بیماری سختی رو به رو هستیم و شاید هیچ کس بهتر از خود بیمار مبتلا به وسواس نداند که این بیماری تا چه اندازه می تواند منجر به ناتوانی فراوانی در زندگی شود. این اختلال یک بیماری مزمن است و در صورتی که به طور موثر درمان نشود استمرار پیدا خواهد کرد و شدیدتر خواهد شد . لذا توجه به این نکته ضروری است که عدم یا قطع درمان می تواند در مواردی منجر به تشدید و افزایش یافتن علایم بیماری گردد و ازین رو ادامه و پیگیری فرایند درمانی برای مبتلایان ضروری به نظر می رسد. باید توجه داشت که علاوه بر فرد اعضای خانواده  نیز، استرس قابل ملاحظه ای را تحمل می کنند. اعضای خانواده با تلاش برای توقف نشانه ها ، یا همکاری با رفتارهای فرد مستقیماًدرگیر بیماری می شوند. آنها اغلب با وسواس ها انطباق می یابند. که این انطباق ها به نوبه خود استرس و مشکلات خانواده را افزایش می دهد و در نهایت باعث تخریب روابط خانوادگی می شود. شاید اهمیت موضوع درمان با اشاره به این نکته که بیماری وسواس علاوه بر زمینه وراثتی،ریشه در تجربیات کودکی افراد نیز دارد. بیشتر نمایان شود. زیرا فرد در صورت عدم درمان می تواند الگوهای رفتاری نامطلوبی را به فرزندانش آموزش دهد حتی بی آنکه بخواهد. خواه فرد والد باشد خواه نباشد یقیناً خانواده و بستگان به خوبی به اثرات نامطلوب زندگی با اختلال وسواس فکری و عملی واقف اند و ازین بیماری آزرده شده اند اگرچه نه به اندازه خود فرد مبتلا ولی در حد قابل ملاحظه ای. بنابراین با توجه به اثرات مخرب چشمگیری که این اختلال می تواند بر سطوح مختلف زندگی وارد آورد، درمان می تواند کمک موثری به حفظ  سلامت و آرامش روانی فرد مبتلا و خانواده اش باشد. آنچه وسواس را پیچیده تر و ناتوان کننده تر می کند خود بیماری وسواس نیست، بلکه وسواس درمان نشده است که تا این اندازه ناتوان کننده است. وسواس درمان شده به شما فرصت زندگی کردن می دهد. لذا گر شما و یا عزیزانتان درگیر این بیماری آزاردهنده هستند هرچه سریعتر برای گرفتن کمک های حرفه ای دست به کار شوید..