حمله ی پانیک چیست؟

 
 
 
 
 
حمله ی پانیک چیست؟
چه چیزی باعث حمله پانیک می شود؟
 
 
هر کس در زندگی خود ممکن است در پاسخ به استرس ها دچار اضطراب شود ولی مشخصه اصلی اختلال پانیک، وقوع خود به خود و غیر منتظره حملات پانیک به صورت تجربه ی حمله ی احساس ترس شدید است. نگرانی دائم از وقوع حمله ای دیگر، نگرانی دائم از عواقب حمله باعث اضطراب انتظار و پیدایش علایم رفتاراجتنابی و اختلال عملکرد در زندگی فرد می شود.
این حملات غیر منتظره و عود کننده، دارای برخی علایم جسمی می باشد که هر فرد بیمار ممکن است یکسری از آن ها را حین حمله تجربه کند مانند تعریق، تپش قلب، تنگی نفس و احساس خفگی، درد یا احساس فشار در قفسه سینه، تهوع و ناراحتی شکمی، سرگیجه، منگی سر، گاه ضعف بدنی و تلو تلو خوردن، احساس گز گز مور مور یا احساس یخ کردگی یا داغی در بدن، احساسات غیرواقعی و یا احساس جدا بودن ازمحیط، ترس از دست دادن کنترل، ترس ازمرگ قریب الوقوع، ترس از دست دادن کنترل، ترس ازدیوانگی و ...
نخستین حمله پانیک معمولا  خود به خود است اما گاه حمله های پانیک به دنبال آشفتگی، فعالیت بدنی،فعالیت جنسی یا آسیب هیجانی متوسطی روی می دهد. وقتی حمله پانیک آغاز می شود علایمش در عرض ده دقیقه به سرعت تشدید می شود. این بیماران معمولا نمی توانند علت ترس خود را بیان کنند.
 این اختلال به صورت ارثی در بعضی افراد وجود دارد اما همه آن ها سابقه خانوادگی ندارند. علل دیگری که برای آن مطرح است تجربیات قبلی به خصوص تجربیات_کودکی بیمار و یادگیری_حالات_اضطرابی_اطرافیان می باشد. در این افراد یکسری مواد شیمیایی مغز به نام دوپامین، سروتونین ونوراپی نفرین دچار عدم تعادل می شود.
تشخیص این اختلال حتما منوط به این است که حملات مزبور نباید ناشی از اثرات مستقیم یک ماده مورد سوء مصرف یا عوارض داروها یا یک بیماری طبی عمومی مثل مشکلات قلبی یا  پرکاری تیروئید باشد.
روانکاوان در مورد بیماریانیک چه می گویند؟
در نظریه های روانکاوی، حمله پانیک را نتیجه دفاعی ناموفق در برابر تکانه های اضطراب انگیز می دانند. آن چه در گذشته، اضطراب هشدار دهنده خفیفی بود، به احساس فلج کننده تشویش بدل می شود و سپس علایم جسمی کار را یکسره می کنند.
توصیف بسیاری از بیماران در مورد حمله های پانیک به گونه ای است که گویی از آسمان بر آن ها نازل می شود و هیچ عامل روانی دخیل نیست، حال آن که اکثر اوقات با آشکارسازی روانکاوی معلوم می شود ک عامل برانگیزاننده ای برای حمله پانیک وجود داشته است.
طبق پژوهش هایی در این زمینه معلوم شده است که بیماری پانیک، هم با جداشدن والدین پیش ازده سالگی رابطه قوی دارد و هم با مرگ والدین قبل ازده سالگی. همچنین مشاهده شده که در حدود ۶۰ درصد زنان مبتلا به بیماری پانیک، سابقه آزارجنسی در دوران کودکی  دارند، در حالی که این میزان در زنان مبتلا به سایر اختلالات اضطرابی حدود ۳۱ درصد است.
پژوهشهای انجام شده حاکی از آن است که علت حمله های پانیک احتمالا به معنای ناخودآگاه وقایع پرفشار مرتبط است و پیدایش حمله های پانیک ممکن است به عوامل نوروفیزیولوژیکی مربوط باشد که بر اثر واکنش های روانی برانگیخته می شوند.
چه طور می توان حمله پانیک را متوقف کرد؟
آیا درمانی وجود دارد؟
 
اکثر بیماران با توجه به علایم جسمی حین حمله پانیک ممکن است به اورژانس بیمارستان یا به پزشکان داخلی، قلب و ریه یا مغز و اعصاب مراجعه کنند و اقدامات پاراکلینیک مانند نوار قلب، اکو، تصویر برداری مغز و ... را انجام دهند که البته وجود مشکلات طبی مربوط رد می شود و این پزشکان معمولا بیماران را به روان پزشک ارجاع می دهند و تاکید می کنند که دیگر لازم نیست حین حمله به اورژانس مراجعه کنند.
تعداد زیادی از بیماران در حین حمله پانیک با توجه به نوع علایم جسمی خود، ترس شدید از سکته قلبی یا مغزی یا مرگ قریب الوقوع یا ترس از دیوانگی را دارند. در قدم اول درمانی، همیشه این اطمینان را به بیماران می دهیم که  تا به حال هیچ کس در طی این بیماری دیوانه نشده یا از حمله پانیک نمرده است اما این نوع ترس در بسیاری از مبتلایان وجود دارد. خانواده ها یا اطرافیان بیمار باید آرامش خود را حفظ کنند. از رفتارهای حمایتی شدید بپرهیزند.
برای درمان اختلال پانیک، روش های درمانی دارویی و غیر دارویی متعددی  وجود دارد. از جمله روش های درمان غیردارویی می توان به روان درمانی شناختی رفتاری، خانواده درمانی، روان_درمانی بینش مدار اشاره کرد. ترکیب روان درمانی و دارو درمانی هم نتایج درمانی بسیار خوبی را  در بیماران به دنبال داشته است.
 
درمان های شناختی رفتاری چگونه به بیماران کمک می کند؟
برای درمان اختلال پانیک، روش های درمانی دارویی و غیر دارویی متعددی  وجود دارد. از جمله روش های درمان غیردارویی،  رواندرمانی شناختی رفتاری می باشد که عبارت است از نشان دادن اعتقادات غلط بیمار به وی و دادن اطلاعات صحیح در مورد حمله های پانیک. به طور مثال این بیماران تفسیرغلط ازحواس جسمیوخود دارند به طوری که آن ها را دال بر قریب الوقوع بودن حمله پانیک، نابودی و مرگ می دانند. این درمان جنبه های شناختی یا تفکری این وضعیت را بهبود می بخشد.
همچنین حین جلسات روان درمانی از لحاظ جنبه رفتاری، به بیماران کارهایی را که باید در حین حمله انجام دهند آموزش داده می شود مثلا این که سعی در کنترل تنفس خود داشته باشند و به آرامی و عمیق نفس بکشند. یا تنفس در یک پاکت پلاستیکی به مدت یک تا دو دقیقه می تواند کمک کننده باشد.
توصیه می شود که بیماران از انجام فعالیت های خاص یا رفت و آمد در محل های خاص اجتناب نکنند، چون رفتاراجتنابی باعث مزمن شدن بیماری می شود. آموزش تمرین آرامش ( تکنیک های relaxation ) و تمرکزبر تنفس و آرمیدگی عضلات بسیار موثر است.
کاهش مصرف کافئین ( قهوه، نوشابه )، ورزش های سبک مثل یوگا یا موسیقی ملایم می تواند کمک کننده باشد.
خانواده درمانی
 
خانواده بیماران پانیک نیز ممکن است تحت تاثیر اختلال فرد هم خانواده ی خود قرار گیرند. در طی جلسات درمانی به طور مثال، اطمینان دادن به خانواده که علایم این بیماری هرگز باعث مرگ و یا دیوانگی فرد نخواهد شد یا به خانواده ها، پرهیزازرفتارهای حمایتی شدید از فرد مبتلا به بیماری پانیک توصیه می شود. در واقع، خانواده درمانی معطوف به آموزش و حمایت، اغلب در این مورد بسیار مفید واقع می شود.
روان درمانی بینش مدار
 این نوع از روان درمانی هم می تواند در درمان بیماری پانیک مفید افتد. کانون توجه این درمان، کمک به بیمار برای فهم معنای ناخودآگاه اضطرابش ( آن طور که در فرضیه های روانکاوانه آمده است )، مفهوم نمادین موقعیتی که از آن اجتناب می کند، لزوم واپس زنی و از خود رانی تکانه ها و تنش ها، و منافع ثانویه علایم است. فرض بر این است که حل تعارض های دوران اولیه کودکی فرد با حل فشارهای روانی فعلی فرد رابطه دارد.
منبع: دکترزینب صائمی
 

گردآورنده: افسانه امیری- کارشناس ارشد روانشناسی بالینی